Wystawy ogrodnicze w Niemczech

Tajemnicze, dwusylabowe skróty – LaGa, BuGa, IGA – które czasem można zobaczyć na stronach internetowych lub w przewodnikach niemieckich landów to uproszczone określenie na wystawy ogrodnicze w Niemczech (GArtenschau – dosł. przegląd/pokaz ogrodniczy).

W zależności od rangi wystawy wyróżnia się:

LaGa (LAndesGArtenschau) – krajowa/regionalna wystawa (chodzi o pojedynczy land, nie cały kraj)
BuGa (BUndesGArtenschau) – federalna wystawa (na poziomie krajowym, całego państwa)
IGA (Internationale GartenAustellung) – międzynarodowa wystawa ogrodnicza

Niekiedy używa się skrótu LGS (LandesGartenSchau), IGS (Internationale GartenSchau).

Spis wystaw ogrodniczych na najbliższe lata znajdziecie na końcu wpisu.

Z tradycjami sięgającymi XIX wieku

Pierwsza powojenna wystawa na poziomie krajowym (BuGa) odbyła się w 1951 roku w Hanowerze (jak do tej pory jedyna tej rangi w Dolnej Saksonii). Tradycje zorganizowanych pokazów ogrodniczych są w Niemczech jednak znacznie starsze, bo sięgają połowy XIX wieku. Palmę pierwszeństwa dzierży Erfurt, w którym wystawa miała miejsce we wrześniu 1865 roku. Wcześniej pokazy miały okazjonalny i lokalny charakter ograniczając się do czasowego otwarcia prywatnych ogródków.

Ciekawostką dla nas może być ogólnokrajowa wystawa, która miała miejsce w 1927 roku w Legnicy. To jedyny pokaz Rzeszy, którego pozostałości, w tym przypadku w parku miejskim, znajdują się obecnie poza granicami Niemiec. Ostatnia wystawa przed wojną odbyła się w Stuttgarcie i zakończyła dokładnie 1 września 1939 roku.

Wystawy w podzielonym kraju i współcześnie

Do lat 90. ubiegłego wieku krajowe i międzynarodowe pokazy odbywały się odrębnie w różnych miastach Republiki Federalnej Niemiec (1985 r. – BuGa w Berlinie Zachodnim) oraz we wspomnianym Erfurcie w NRD. Do dzisiaj założenie egapark jest wybitnym przykładem enerdowskiej sztuki ogrodniczej lat 60. i 70. ubiegłego wieku. Pierwszą wystawą po zjednoczeniu Niemiec, w tzw. nowych landach był przegląd ogrodnictwa w Cottbus (Brandenburgia) w 1995 roku. Miałam przyjemność w niej uczestniczyć podczas wymiany szkolnej. Wtedy jeszcze nie wiedziałam o charakterze tych wystaw i sądziłam, że są to po prostu ładnie odnowione parki i ogrody po przełomie.

Po tym wydarzeniu nowe landy jeszcze sześciokrotnie były gospodarzem BuGa. Kolejna wystawa o tej randze szykuje się w Dolinie Środkowego Renu w 2029 roku. Dla porównania tylko pięć odbyło się w miastach „starych landów”. Wystawa z 2015 roku jako pierwsza w historii odbyła się na pograniczu dwóch krajów związkowych, Brandenburgii i Saksonia-Anhalt, i była mocno zdecentralizowana (5 miejscowości, 10 miejsc). W przeszłości podobna sytuacja zdarzyła się tylko raz, kiedy w 2007 roku zorganizowano pokaz w dwóch miastach Turyngii, Gera i Ronneburg.

wystawy ogrodnicze w Niemczech — W 2015 roku Krajowa Wystawa Ogrodnicza odbyła się w Brandenburgii, 2015 © Viator Polonicus, Joanna Maria Czupryna

LaGa, BuGa, IGA

Wystawa na poziomie federalnym (BuGa) odbywa się co dwa lata, chociaż z powodu pandemii rytm ten został zaburzony. Co dziesięć lat ma charakter międzynarodowy (IGA). Do tej pory miały one miejsce przeważnie w Hamburgu (1953, 1963, 1973, 2013), raz w Monachium (1983), Stuttgarcie (1993) oraz Rostocku (2003). Ostatnia IGA odbyła się szybciej, bo w 2017 roku w Berlinie. Kolejna zapowiedziana jest na 2027 rok w Zagłębiu Ruhry.

LaGa, czyli wystawa o regionalnym zasięgu jest organizowana w obrębie jednego landu i odbywa się z różną częstotliwością. Badenia-Wirtembergia i Bawaria mają pod tym względem najbogatsze tradycje. Wystawy organizowane są tam od lat 80. ubiegłego wieku, a kolejne miejsca znane z kilkuletnim wyprzedzeniem (zobacz spis poniżej). W innych landach jest duża nieregularność – najczęściej co kilka lat. Saarland i Brema nie organizują ich wcale, natomiast w Berlinie i Hamburgu goszczą wystawy o wyższej randze.

Park pałacowy w Oranienburgu Viator Polonicus — Park przy pałacu w Oranienburgu to efekt regionalnej wystawy w 2009 roku, 2014 © Viator Polonicus, Joanna Maria Czupryna

Czy wystawa ogrodnicza czyni dobro mieszkańcom?

Pokazy ogrodnicze są finansowane z podatków i trwają zazwyczaj kilka miesięcy. W miastach, w których odbywają się regionalne pokazy, już rok lub nawet dwa lata wcześniej zaczynają się prace nad przygotowaniem terenu. Przy międzynarodowych projektach plany powstają znacznie wcześniej. Zagospodarowywane są parki, skwery, łąki, brzegi rzek lub jezior. Często takie, które były zaniedbywane przez lata. W planach wykorzystuje się walory krajobrazowe regionu i podkreśla jego atuty. Odwiedzane przez setki tysięcy gości wystawy ogrodnicze w Niemczech, mają promować miasto i przyczyniać się do wzrostu jego popularności również w późniejszym czasie. Niestety rzadko się zdarza, by ich organizacja kończyła się na finansowym plusie. Zobacz relację i zdjęcia z BUGA 2015.

Opłaty za wstęp

Wstęp na takie wystawy zazwyczaj jest dosyć drogi, bo w zależności od rangi 20-30€. W 2023 roku wstęp na BUGA w Mannheim wynosił 28€, ale wystawy landowe są tańsze (ok. 20€) Po zakończonym pokazie, parki pozostają najczęściej płatne, choć opłata jest już dużo niższa. Wprowadzane są bilety roczne i kilka rodzajów ulg. Przykładowo wejście na teren ogrodów Britz w Berlinie (BUGA 1985) kosztuje 3€ na cały dzień (2023). Bywa też, że z pięknych ogrodów niewiele zostaje i w krótkim czasie park powraca do roli dzielnicowego zieleńca, do którego wstęp jest bezpłatny. Tak stało się na przykład po międzynarodowym pokazie ogrodniczym w Hamburgu w 2013 r.

Równowaga między wystawową logistyką a przyrodą

Przykład z Hamburga obudził fale krytyki wśród przeciwników wystaw. Nie wszystkim podobała się wymuszona ingerencja w naturalne krajobrazy i biotopy. By stworzyć miejsce pod alejki, sceny czy pawilony wycinane były drzewa, osuszane podmokłe łąki będące naturalnym środowiskiem dla wielu gatunków roślin i zwierząt. Do tego dochodzą niezadowoleni mieszkańcy, którym na kilkanaście miesięcy zabrano miejsce wypoczynku i relaksu, a z którego mogli korzystać wcześniej bezpłatnie. Przed organizatorami staje zazwyczaj trudne zadanie wyboru terenów i ułożenie takiej koncepcji, by rzeczywiście mało atrakcyjne przestrzenie miejskie zamienić w zieleńce, z których skorzystają i mieszkańcy i turyści.